Coraz więcej pracowników doświadcza wypalenia zawodowego, co jest szczególnie powszechne wśród tych, którzy pracują w warunkach chronicznego stresu i napięcia, jak np. pracownicy ochrony zdrowia, edukacji czy kryzysowych służb ratunkowych. Szacuje się, że od 25 do 30% pracowników w Polsce może doświadczyć wypalenia zawodowego w ciągu roku, a jego skutki negatywnie wpływają na jakość pracy i zdrowie. Dlatego ważne jest, aby dbać o swoje zdrowie psychiczne i fizyczne i skutecznie zapobiegać wypaleniu zawodowemu.
Kluczowym czynnikiem powodującym wypalenie zawodowe jest stale doświadczane niepowodzenie w radzeniu sobie ze stresem i tworzenie przekonania, że nie jest się w stanie skutecznie poradzić sobie z trudnościami i frustracjami związanymi z pracą. To często wynika z rozbieżności między oczekiwaniami a rzeczywistością pracy zawodowej, co prowadzi do rozczarowania i utraty motywacji. Osoby bardziej zagrożone wypaleniem zawodowym to tzw. perfekcjoniści, osoby mało racjonalne i refleksyjne, z tendencją do trzymania się sztywnych sposobów myślenia i działania oraz braku akceptacji siebie. Jeśli jednostka nie jest elastyczna i nie jest w stanie uruchomić mechanizmów adaptacyjnych, to może umacniać przekonanie o swojej niskiej kompetencji i niemożności realizacji celów, co prowadzi do utraty sensu pracy.
Brak świadomości dotyczącej wypalenia zawodowego i brak zrozumienia własnych ograniczeń może przyczynić się do jego rozwoju. To może prowadzić do izolacji od współpracowników i unikania szukania wsparcia, z obawy przed porównaniami i negatywnymi reakcjami. Brak wsparcia społecznego jest kolejnym czynnikiem, który zwiększa ryzyko wystąpienia wypalenia zawodowego.
Osoby dotknięte wypaleniem zawodowym mogą zauważyć pierwsze sygnały, takie jak napięcie, zmęczenie, drażliwość, a także wzmożoną aktywność, która z kolei może zmieniać się na oznaki wyczerpania psychicznego i fizycznego. Chociaż wciąż pracują, mogą doświadczać utraty energii, zniechęcenia i objawów depresji, ale tylko w związku z sytuacją zawodową. Pomimo tego, że poświęcają dużo czasu na pracę, ich efektywność spada, a zwiększają się skargi i narzekania. Osoby te mogą się dystansować od innych, stając się obojętne i mniej zaangażowane. Nasilają się także objawy fizyczne, takie jak zaburzenia snu, apetytu, podatność na infekcje, skłonność do przyjmowania leków uspokajających czy nasennych i używek. W kontakcie z innymi brakuje empatii, a zachowania otoczenia są postrzegane jako wrogie, wymagające i nadmiernie obciążające. W efekcie osoby te mogą się izolować i wycofywać się z życia. W przypadku bardzo wysokiego napięcia, nie wystarczy już tylko praca, więc emocje i napięcie zostają przeniesione na relacje rodzinne i przyjacielskie, co może prowadzić do nasilenia konfliktów osobistych i rodzinnych, a nawet myśli samobójczych.
W niektórych przedsiębiorstwach pracownicy dostrzegają rozbieżność między wartościami deklarowanymi przez firmę, a rzeczywistością. W takich korporacjach, pracownicy często czują się jak trybiki w maszynie, zmuszeni do radzenia sobie z absurdami biurokracji oraz sztywnymi procedurami. Slogan „Ludzie są naszym najcenniejszym zasobem” często wydaje się tylko pustą frazą. Przeciętny dzień pracy w wielu korporacjach nie sprzyja twórczemu myśleniu, budzeniu zainteresowań czy cieszeniu się pracą. Zadania są monotonne, czasem pozbawione sensu, a presja, pośpiech i ciągła potrzeba osiągnięć prowadzą do wyczerpania i rezygnacji.
Jakie są objawy wypalenia zawodowego? Wypalenie zawodowe to stan emocjonalny i fizyczny, który może wystąpić u pracowników w wyniku długotrwałego stresu związanego z pracą. Objawy wypalenia zawodowego mogą różnić się w zależności od indywidualnych cech danej osoby, ale najczęściej wskazuje się na następujące symptomy:
- Chroniczne zmęczenie i brak energii
- Brak motywacji i zaangażowania w pracę
- Unikanie kontaktów z innymi ludźmi i izolacja
- Problemy z koncentracją i pamięcią
- Poczucie bezsilności i brak kontroli nad sytuacją
- Zaburzenia snu i apetytu
- Niepokój i lęk
- Depresja i inne zaburzenia emocjonalne
- Problemy zdrowotne, takie jak bóle głowy, migreny, bóle brzucha i inne dolegliwości fizyczne.
Aby radzić sobie z wypaleniem zawodowym, ważne jest zwrócenie uwagi na pierwsze objawy i skonsultowanie się z lekarzem lub specjalistą ds. HR. Następnie można podjąć kroki mające na celu zmianę myślenia na bardziej pozytywny, dbanie o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne, poszukiwanie wsparcia w rozmowach z bliskimi, terapeutami lub coachami, a także zmianę pracy lub obowiązków w obecnej. Planowanie i organizacja czasu oraz skupienie się na chwili obecnej także mogą pomóc w radzeniu sobie z wypaleniem zawodowym.
Jak powiedzieć pracodawcy o wypaleniu zawodowym? Jeśli odczuwasz wypalenie zawodowe, warto porozmawiać z pracodawcą na ten temat. Możesz rozpocząć od wyrażenia swojej troski o jakość wykonywanej pracy oraz o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne. Istotne jest, aby wyrazić gotowość do współpracy i rozwiązania problemu, ale także jasno określić swoje potrzeby i granice. Jak przeprowadzić taką rozmowę?
Wybierz odpowiedni moment: rozmowę na temat wypalenia zawodowego warto przeprowadzić w spokojnej atmosferze, gdy pracodawca jest w stanie skupić się na Twoich obawach i potrzebach.
Przygotuj się do rozmowy: zastanów się, jakie są Twoje potrzeby i oczekiwania oraz jakie rozwiązania proponujesz. Może to pomóc w prowadzeniu konstruktywnej rozmowy z pracodawcą.
Określ swoje uczucia i potrzeby: w trakcie rozmowy warto jasno i otwarcie mówić o swoich uczuciach i potrzebach. Można powiedzieć na przykład: „Czuję się wypalony zawodowo i potrzebuję pomocy w odzyskaniu motywacji i energii. Czy możemy razem znaleźć rozwiązania, które mi pomogą?”.
Zapytaj pracodawcę o jego opinię i sugestie: warto poprosić pracodawcę o jego opinię na temat Twojego stanu i sugestie dotyczące rozwiązania problemu. Można powiedzieć: „Co myśli pan/pani o moim wypaleniu zawodowym? Czy ma pan/pani jakieś sugestie dotyczące tego, co mogłoby mi pomóc?”.
Negocjuj rozwiązania: jeśli pracodawca ma pomysły lub propozycje, warto negocjować z nim rozwiązania, które będą korzystne dla obu stron. Można powiedzieć np. „Dziękuję za sugestie. Chciałbym spróbować pracować na innych projektach i poprosić o dodatkowe szkolenia. Czy to jest możliwe?”.
Podziękuj za rozmowę: po zakończeniu rozmowy warto podziękować pracodawcy za czas i uwagę.
Symptomy zespołu wypalenia są dobrze opisane, ale mogą być mylone z innymi problemami, takimi jak przemęczenie, przepracowanie lub problemy życiowe, co utrudnia ich rozpoznanie. Często osoby dotknięte wypaleniem zwracają się o pomoc w zaawansowanym stadium choroby, a nie wcześniej. Dodatkowo, wypaleniu może towarzyszyć wiele niestandardowych objawów, które łatwo pominąć lub zignorować.
Wyleczenie wypalenia zawodowego – samodzielnie lub z pomocą specjalisty
Gdy zauważasz u siebie symptomy wypalenia zawodowego, ważne jest, aby jak najszybciej podjąć kroki, które pomogą zmienić sytuację. Czekanie, aż samo minie, zwykle nie przynosi skutków. Im wcześniej zauważysz problem, tym większa szansa, że unikniesz ostatnich, bardzo trudnych etapów tego zjawiska. Jak można sobie poradzić z wypaleniem zawodowym?
Na początek należy zadbać o podstawy, czyli odpowiedni odpoczynek. Wypoczynek podczas urlopu pozwala odetchnąć od obowiązków. W tym czasie warto oderwać się od codzienności i poświęcić czas na przyjemności, aktywność fizyczną oraz relaksację. Urlop powinien być odpowiednio długi, aby móc przejść z trybu pracy do trybu wypoczynku, doświadczyć prawdziwego relaksu i zacząć stopniowo przygotowywać się do powrotu do pracy.
Radzenie sobie ze stresem jest łatwiejsze, gdy można liczyć na wsparcie rodziny i przyjaciół. Nie należy się bać dzielenia się z bliskimi tym, co się przeżywa. Opowiadanie o swoich problemach drugiej osobie pomaga również uporządkować sobie w głowie sytuację i być może samodzielnie znaleźć rozwiązanie.
Aby skuteczniej radzić sobie ze stresem, warto skorzystać z pomocy specjalisty. Psycholog lub coach może pomóc w szukaniu wyjścia z trudnej sytuacji, dostrzeżeniu swoich potrzeb, zasobów, urealnieniu oczekiwań lub przeformułowaniu celów. W trakcie terapii można pracować również nad poczuciem własnej wartości, asertywnością, zarządzaniem czasem oraz innymi obszarami, które wzmocnią funkcjonowanie w sferze zawodowej i nie tylko.
W bardziej skomplikowanych przypadkach, tj. na zaawansowanym etapie wypalenia zawodowego, możliwe jest uzyskanie zwolnienia lekarskiego. WHO wprowadziła bowiem tę jednostkę chorobową do klasyfikacji chorób ICD-11. Dokument ten będzie obowiązywał od początku roku 2022 i umożliwi uzyskanie L4 z powodu wypalenia zawodowego.
Kiedy wypalenie zawodowe staje się nie do zniesienia, wielu pracowników decyduje się na skorzystanie z możliwości wystawienia zwolnienia lekarskiego. W tym czasie cierpią na negatywne myśli, niskie poczucie własnej wartości, a organizm staje się bardziej podatny na choroby. Lekarz może wystawić zwolnienie z powodu różnych dolegliwości, takich jak problemy żołądkowe czy nerwice. Pracownicy otrzymują wynagrodzenie w wysokości 80% za czas niezdolności do pracy, a koszty ponosi najpierw pracodawca, a potem ZUS. Aby uniknąć problemów z zasadnością zwolnienia, ważne jest, aby zawsze stosować się do zaleceń lekarza.
KCz.