Samookaleczanie jest formą autoagresji stosowaną jako celowe zadawanie sobie bólu, najczęściej bez zamiaru próby samobójczej. Do aktów tych najczęściej dochodzi wśród młodzieży w wieku 13-18 lat.
Powody występowania samookaleczenia:
- Chęć złagodzenia stanu emocjonalnego. Wraz z wyrządzeniem sobie krzywdy oraz upływem krwi, osoba uwalnia emocje. Poprzez to reguluje nagromadzoną złość, smutek, bezsilność. Przemienia samotność i cierpienie psychiczne w fizyczne, które jest jej łatwiej znieść.
- Cicha prośba o pomoc. Nastolatkowie często boją się porozmawiać z dorosłymi o problemach, z jakimi się borykają. Czują się niezrozumiani i odtrąceni. Ślady na ciele mają być sygnałem alarmującym o tym, że osoba nie radzi sobie z czymś, że jej wewnętrzny świat jest zachwiany.
- Cięcie jako forma kary. Występuje szczególnie u młodzieży wychowującej się w środowisku autokratycznym. W takich rodzinach podstawą jest rygor i wygórowane oczekiwania, którym zazwyczaj młoda osoba nie jest w stanie sprostać. Wówczas bierze za to winę na siebie i w poczuciu odpowiedzialności karci się okaleczaniem.
- Pragnienie zyskania kontroli. Osoby autoagresywne mają poczucie niestabilności. Stąd też szukają sposobu na zyskanie nadzoru nad własnym życiem. Podobnie jak u anorektyczek- ciało jest jedyną rzeczą, nad jaką mogą sprawować kontrolę.
- Wewnętrzna pustka. W okresie dojrzewania nastolatkowie borykają się z poczuciem wewnętrznej pustki. Zachowania impulsywne i ryzykowne pozwalają im doświadczać mocnych przeżyć. Akt okaleczenia wyzwala silne wrażenia, które na chwilę niwelują pustkę egzystencjalną.
Leczenie.
W wychodzeniu z zachowań autoagresywnych niezwykle skuteczna jest terapia poznawczo-behawioralna. Pomaga ona w zrozumienie siebie i dojściu do źródła problemów. Wskazuje sposoby radzenia sobie ze stresem oraz zdrowe formy regulacji emocji. Kontakt z psychologiem pomaga w wycofaniu się z negatywnego myślenia o sobie, natomiast wzmacnia pozytywne zasoby pacjenta. Niejednokrotnie u osób, które kierują agresję w swoim kierunku diagnozuje się również depresję, borderline czy też inne zaburzenia. Wówczas wymagane jest włączenie leczenia farmakologicznego. Nastolatek powinien być otoczony wsparciem i akceptacją ze strony najbliższych. Zdrowe relacje międzyludzkie mają dobroczynny wpływ na zwiększenie poczucia wartości u osób dojrzewających. Pamiętać należy również o samopomocy. Terapeuta może wskazać jej rodzaje, dobierając je indywidualnie do pacjenta. Głównie chodzi tutaj o obserwowanie swoich uczuć, powadzenie dziennika, dbanie o odpoczynek i relaks. Nauka samoświadomości pozwoli na wcześniejsze dostrzeżenie sytuacji, w których dochodzi do aktów okaleczania, tak aby w porę je zahamować i przekierować uwagę na inne, konstruktywne działanie.
Opracowała: Dorota Marczewska