Pojęcie medytacji może być rozumiane na wiele sposobów. Najogólniej oznacza „rozważanie, a w niektórych kulturach wiąże się z wprowadzeniem umysłu w stan najwyższej koncentracji, mającej na celu samodoskonalenie” . Praktykowanie medytacji wiąże się z regulacją emocji oraz uważności, co więcej pozwala na rozwijanie samoświadomości i polepsza samopoczucie. Długofalowe stosowanie tego treningu pozwala na względnie stałe utrzymanie zmian (Lutz i in., 2008).

Istnieje wiele technik oraz metod praktykowania medytacji poczynając od religii, przez cotygodniowe spotkania jogi, po ćwiczenia relaksacyjne w gabinecie terapeutycznym. Na szczególne wyróżnienie zasługują techniki, które polegają na nauce skupiania uwagi w danej chwili na bodźcach płynących zarówno z otoczenia, jak i z wnętrza ciała. Ten stan umysłu można uzyskać dzięki koncentracji na jednym elemencie, przykładowo oddechu i swobodnemu przepływowi myśli (Kabat-Zhinn, 2009). Opisywany proces dotyczy medytacji mindfulness inaczej zwanej medytacją uważności.

Najprostszą i najbardziej przystępną praktyką mindfulness jest znalezienie spokojnego, cichego miejsca, zajęcie wygodnej pozycji oraz zamknięcie oczu i wczucie się w rytm własnego oddechu. Po chwili należy dodać proste liczenie od 1 do 10, co ma na celu ograniczenie błądzenia myślami i wyciszenie bodźców zewnętrznych. Zaleca się także zamknięcie oczu, aby ułatwić skupienie uwagi. Regularne stosowanie takiego treningu kilkanaście minut dziennie przynosi efekty już po kilku tygodniach.
Dostrzeżono pozytywne skutki działania medytacji uważności na ogólną kondycję psychofizyczną. Trening uważności pomaga zmienić nie przystosowawcze myśli, regulować reakcje emocjonalne oraz może wpływać na modelowanie niektórych zachowań leżących u podstaw zaburzeń natury psychicznej (Hayes i in., 2004). Można wyróżnić kilka obszarów, na które wpływa medytacja:zdolności poznawcze, stres, samopoczucie, sferę emocjonalną, czy relacje ja – inni (Eberth i Sedlmeier, 2012). Praktykowanie treningów mindfulness pozwala na rozluźnienie mięśni, co powoduje obniżenie poziomu stresu. Mogą one być stosowane jako wsparcie w leczeniu medycznych schorzeń związanych z napięciem mięśniowym, które utrudnia spokojny sen. Stosowanie mindfulness przekłada się zatem na jego lepszą jakość, dzięki relaksacji (Goldberg i in., 1994). Ponadto, może skutkować w leczeniu zaburzeń związanych z przewlekłym bólem. Zastosowanie treningu mindfulness może znacząco poprawić świadomość własnego ciała u tych osób, a także pomóc uśmierzyć ból i ograniczyć nieprzyjemne doznania cielesne.

Stosowanie tego rodzaju medytacji jest wskazane w leczeniu zaburzeń związanych z nieprawidłowym odbiorem sygnałów płynących z wnętrza. Stosowanie medytacji, pozwoliło na mniejsze martwienie się swoim ciałem, lepszą kontrolę przetwarzania bodźców (Casals-Gutierrez i Abbey, 2020). Najpopularniejszym treningiem w nurcie mindfulness (Lazar i in., 2011) jest kurs redukcji stresu oparty na uważności (MBSR), do dziś wykorzystywany z zadowalającą skutecznością przez szkoły medytacyjne. Zaobserwowano szereg korzyści płynących z ich stosowania. Na ćwiczenia wykonywanie przez uczestników składają się: medytacja w pozycji siedzącej, joga oraz wykorzystanie technik mindfulness polegających na ćwiczeniu zmysłów w odbiorze bodźców z otoczenia by poprawić procesy uwagi. Zauważono też zmiany związane z odczuwaniem bólu oraz depresją (Lazar i in., 2011). Dodatkowo, po MBSR obserwuje się poprawę umiejętności rozumienia toku myślenia, oraz obniżenie poziomu stresu i ogólnie lepsze samopoczucie.
Innym obszarem, na który medytacja ma wpływ jest inteligencja emocjonalna. Jak wykazano w jednym z badań (Rodríguez-Ledo i in., 2018), umiejętność koncentracji wiąże się z ogólnie jej dobrym poziomem. Ponadto, osoby o lepszym samopoczuciu, empatyczne i o wyższych kompetencjach społecznych, łatwiej osiągały skupienie podczas treningu medytacji, były bardziej świadome własnych odczuć i miały większe zdolności do radzenia sobie w trudnych sytuacjach emocjonalnych. W innym badaniu zauważono, że po treningu uważności zwiększa się poziom empatii, poprawia się postrzeganie siebie, regulacja i zrozumienie emocji.
Podsumowując, medytacja pozwala na redukcję stresu, poprawia ogólne samopoczucie oraz wpływa pozytywnie na kontakt z własnym ciałem, rozumienie i trafne opisywanie własnych emocji. Długofalowe stosowanie treningu mindfulness zwiększa empatię, wycisza uporczywe nawracające myśli oraz rozwija ogólną inteligencję emocjonalną.