Wraz z biegiem czasu następuje rozwój technologii, a razem z nią rozwija się również nasza ogólna świadomość o ludzkim ciele. Wszyscy słyszeliśmy o tym, że aby zachować i wzmacniać zdrowie należy wysypiać się, mieć zbilansowaną dietę, spacerować i ćwiczyć. To są czynniki które pozytywnie wpływają na nasz organizm jednak w jaki sposób możemy zadbać o nasz umysł?
Oczywiście każdy słyszał o szachach, są one bardzo dobrym przykładem do poruszonego tematu. Nieco mniej znaną grą, która według badań również ma istotny wpływ na rozwój mózgu jest starochińska gra planszowa „go”, znana również pod nazwą baduk i weiqi.
Obie gry są bardzo interesujące i ich praktyka rozwinie nas pod wieloma aspektami. Podjęto wiele prób badań mających na celu wykazanie istotnych różnic między nimi. W jednym z badań mającym na celu zbadanie podstaw neuronalnych go, przeprowadzono funkcjonalne obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego, dzięki któremu dokonano pomiaru aktywności mózgu osób grających w go. Analiza wykazała niewielki stopień silniejszej aktywacji
w prawej części ciemieniowej niż w lewej. Ten typ lateralizacji prawej półkuli różni się od umiarkowanej lateralizacji lewej półkuli obserwowanej podczas gry w szachy. Obie gry w znacznym stopniu angażują rejony mózgu odpowiedzialne za liczenie i wyobraźnię przestrzenną, jednak w go dodatkowo pracują obszar odpowiedzialne za rozpoznawanie kształtów.
Czy doświadczenie w grach planszowych jako jedna z umiejętności poznawczych wykracza poza bycie dobrym w wyszkolonej grze?
Takie pytanie zadali sobie badacze podczas badania wizualnej pamięci roboczej u osób grających w go. Z owych badań wynika, że gracze dokonali reorganizacji funkcjonalnych interakcji między regionami mózgu. W badaniu zostało użyte zadanie n-back (czyli zadanie wydajnościowe, które jest powszechnie stosowane w psychologii w celu zmierzenia części pamięci roboczej oraz jej pojemności). Dzięki temu badaniu wykazano, że wytrenowana dzięki grze, zwiększona łączność między regionami czołowymi i ciemieniowymi oraz czołowymi
i skroniowymi jest również wykorzystywana w życiu codziennym.
W jednym z badań nad zmianami neuroplastycznymi w istocie białej, badacze odkryli, że w porównaniu z ludźmi nie grającymi w go, gracze rozwinęli większe obszary istoty białej w części czołowej, obręczy i obszarach wzgórza. Są one związane z kontrolą uwagi, pamięcią roboczą, regulacją wykonawczą
i rozwiązywaniem problemów. Dominacja prawostronna u graczy go sugeruje, że chodzi głównie o procesy przestrzenne. W związku z długotrwałym graniem, rozwijają się obszary mózgu wpływające na poprawę zdolności poznawczych, takich jak uczenie się, rozumowanie abstrakcyjne a także samokontrolę.
W badaniu dotyczącym wpływu gry w szachy na inteligencję, prof. Boruch sprawdził, czy granie w szachy poprawia umiejętności matematyczne uczniów. Badania dokonał w 33 szkołach podstawowych we Włoszech. W procesie badania dzielono uczestników na dwie grupy, z czego jedna grała w szachy, zaś druga miała w tym czasie inne zajęcia wspomagające. Do sprawdzenia rezultatów wykorzystano test matematyczny. Grupa uczęszczająca na zajęcia szachowe wykazała poprawę o 17,3% zaś druga grupa biorąca udział w innych formach zajęć poprawiła się o 4,6%.
Za wpływem gry w szachy na inteligencję opowiada się również prof. Howard Gardner, który w swojej pracy „Multiple Intelligence”, stwierdził, że szachy wpływają na dwa z ośmiu rodzaju inteligencji: matematyczną i przestrzenną.
Celem kolejnego, przytoczonego badania była ocena pamięci słuchowej doświadczonych szachistów za pomocą testu pamięci słuchowo-werbalnej. Wnioski były następujące: Funkcja pamięci słuchowej u doświadczonych szachistów była znacznie lepsza w porównaniu z uczestnikami nie będącymi szachistami. Można się domyślać, że zwiększona funkcja pamięci słuchowej związana jest tutaj ze wzmocnieniem zdolności poznawczych w wyniku długiego grania w szachy.
Poza samym rozwojem możliwości poznawczych, przedmiotem rozważań stał się również ewentualny wpływ grania w gry logiczne na choroby mózgu oraz zaburzenia. Naturalnie z odpowiedzią przychodzą przeprowadzone badania naukowe. Jedno z nich przeprowadzono w Chinach. Badanie to dotyczyło wpływu grania w go na chorobę Alzheimera. W badaniu wzięło udział
147 pacjentów z chorobą Alzheimera, którzy zostali losowo przydzieleni do
3 grup. Pierwsza bez gry w go, druga grająca przez godzinę dziennie i trzecia grająca 2 godziny dziennie. 6-miesięczna obserwacja wskazuje, że gra w Go łagodzi objawy choroby Alzheimera poprzez zwiększanie BDNF (białko, które stymuluje produkcję nowych komórek mózgowych i wzmacnia już istniejące). Stało się tak, ponieważ choroba ta przejawia działanie neurodegeneracyjne, czyli niszczy komórki nerwowe, zaś sama gra stymuluje rozwój nowych. Według badania gra wpłynęła również pozytywnie na wyniki według kilku różnych skal do mierzenia poziomu depresji.
Przeprowadzono również badanie nad wpływem grania w Go na ADHD.
W badaniu wzięło udział 34 dzieci z czego 17 miało stwierdzone i nieleczone wcześniej ADHD. Uczestnicy grali w Go pod nadzorem instruktora przez
2 godziny dziennie, 5 dni w tygodniu. Objawy sprawdzano przed i po cyklu edukacji go m.in. za pomocą skali ADHD DuPaula. Wynik pokazały znaczącą zmianę wyniku ogólnego i poziomu uwagi. Dzięki temu można wysunąć wniosek, że zabawa w Go byłaby skuteczna w przypadku dzieci z ADHD dzięki aktywacji funkcji nadpobudliwości i wzmocnieniu funkcji wykonawczej.
Z przytoczonych badań można wnioskować, że praktykowanie grania w gry logiczne ma istotny wpływ na rozwój procesów poznawczych, a także na profilaktykę niektórych chorób i zaburzeń. Wykazują one również bardziej bezpośredni wpływ na mózg poprzez stymulowanie przyrostu istoty szarej oraz istoty białej. Choć nie oznacza to, że każdy od razu powinien się wziąć za profesjonalną grę w szachy, to jednak warto rozważyć wdrożenie do swojego życia mniej lub bardziej systematycznej praktyki, aby zadbać o swój umysł.
Bibliografia:
Chen X., Zhang D., Zhang X., Li Z., Meng X., He S., Hu X., A functional MRI study of high-level cognition: II. The game of GO, [w:] Portal sciencedirect.com, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0926641002002069?via%3Dihub&fbclid=IwAR0rr7VwlekfAtGpYYfw_QSKSTKzY6Utt92OtYX0BHimktXqjBa3hPgY4lQ [dostęp: 02.02.2023].
Fattahi F., Geszani A., Jafari Z., Jalaei S., Mahini M. S., Auditory memory function in expert chess players, [w:] Portal researchgate.net, https://www.researchgate.net/publication/291518356_Auditory_memory_function_in_expert_chess_players [dostęp: 02.02.2023].
Jung W. H., Lee T. Y., Yoon Y. B., Choi C. H., Kwon J. S., Beyond Domain-Specific Expertise: Neural Signatures of Face and Spatial Working Memory in Baduk (Go Game) Experts, [w:] Portal pubmed.ncbi.nlm.nih.gov, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30131686/ [dostęp: 02.02.2023].
Kim S. H., Han D. H., Lee Y. S., Kim B. N., Cheong J. H., Han S. H., Baduk (the Game of Go) Improved Cognitive Function and Brain Activity in Children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder, [w:] Portal pubmed.ncbi.nlm.nih.gov, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24843369/ [dostęp: 02.02.2023].
Lee B., Park J. Y., Jung W. H., Kim H. S., Oh J. S., Choi C. H., Jang J. H., Kang D. H., Kwon J. S., White matter neuroplastic changes in long-term trained players of the game of „Baduk” (GO): a voxel-based diffusion-tensor imaging study, [w:] Portal pubmed.ncbi.nlm.nih.gov, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20394826/ [dostęp: 02.02.2023].
Lin Q., Cao Y., Gao J., The impacts of a GO-game (Chinese chess) intervention on Alzheimer disease in a Northeast Chinese population, [w:] Portal researchgate.net, https://www.researchgate.net/publication/282040583_The_impacts_of_a_GO-game_Chinese_chess_intervention_on_Alzheimer_disease_in_a_Northeast_Chinese_population [dostęp: 02.02.2023].
Naukowcy o szachach, http://akademia-szachowa-mat.pl/naukowcy-o-szachach/ [dostęp: 02.02.2023].
Autor: Paweł Barszcz